
Iwebhina Ibheke Ukwenza IsiZulu uLimi Lwezifundiswa
Click here for English version
IKolishi LezesiNtu ngokubambisana neHhovisi LeNyuvesi LokuHlelwa noKuthuthukiswa KoLimi belihlele isimpoziyamu ebizwa ngokuthi Promoting the Intellectualisation of isiZulu as an African Language, okusho ukwenza isiZulu ulimi lwezifundiswa.
Injongo yalesimpoziyamu bekungukwethula umbono weNqubo YoLimi ye-UKZN nokuthi iminyango nezikole kucobelelane ngemisebenzi yazo ekuyilandeleni.
Umcimbi ubuphethwe wuMqondisi oBambile we-Professional Services eKolishi le-Humanities uDkt Phumelele Zakwe, kwathi inkulumo yosuku yethulwe nguSolwazi Sandile Songca, iPhini LeSekelashansela Kwezokufunda Nokufundisa.
Ezikhulumini bekukhona uDkt Phindile Dlamini (weSikole seZobuciko); uDkt Sally Frost (weKolishi Lezolimo, Ezobunjiniyela neSayensi); uNks Tracy Visser (woPhiko Lokwelekelela Abafundi, iKolishi lezesiNtu); uNks Aphelele Xulu (weMitapo yolwazi namaQoqo Akhethekile), uNks Denise O’Reilly (weSikole se-Applied Human Sciences); uNkk Melodious Sazise Ndlovu (weSikole seZifundo Zezokwakha neZentuthuko) noMnu Bhekani Dlamini (weZokuxhumana).
USongca uthe iNqubo Yolimi yase-UKZN ihambisana nemigomo yezwe yokuthuthukisa izilimi zomdabu emanyuvesi, emsebenzini nasemfundweni nasezingxoxweni zezifundiswa.
USongca wengeze ngokuthi kumanje inqubo iyabuyekezwa njengoba sesidlulile isikhathi sokuyibuyekeza.
‘Inqubo kazwelonke neyase-UKZN zisondelene kakhulu. Kubalulekile kithini ukubuyekeza inqubo yethu nokwandisa lokho kuhambisana.’
UDkt uDlamini ubalule ukuthi ukwenza amatemu yigxathu lokuqala lokulandela Inqubo Yezolimi. Lapha kukhona ukwethulwa kwamakilasi okulekelela izitshudeni ngezilimi ezimbili, ukwenza izinhla zamatemu eMikhakheni nasekuhumusheni izifinyezo zamaphepha ocwaningo lweziqu zezifundo zobudokotela, kwezinye izinto.
‘Sinezitshudeni ezimbalwa ezibhala ucwaningo ngesiZulu; ngeshwa yizitshudeni ezisemkhakheni weziLimi ZesiNtu nakweZemfundo kuphela. Sisodwa isitshudeni saseKolishi Lezifundo Zomthetho neZokuphatha esibhalisele ukubhala izifundo zaso zobudokotela ngesiZulu. Sethemba ukuthi uma isikhathi siqhubeka, izitshudeni zakwezinye iZikole zizobhala ucwaningo lwazo lwezifundo zobudokotela namaMasitazi ngesiZulu.’
UDkt Dlamini wengeze ngokuthi i-UKZN, iMangosuthu University of Technology (i-MUT), i-Durban University of Technology (i-DUT) ne-University of Zululand (i-UniZulu) bathole usizo lwezimali lwe-National Institute for the Humanities and Social Sciences (i-NIHSS) onhloso yalo enkulu wukwenza isiZulu ulimi lwezifundiswa.
U-Frost ubheke izinto ezenzeka e-Science Centre. ‘Isimo samanje sokubhala izincwadi wukuthi zitholakala futhi zikhishwa ngesiNgisi. Ngokwezinsiza zokufundisa, izingqwembe zejiyoloji zingesiNgisi nangesiZulu. Zonke ezinye izinsiza zingesiZulu. Uma sivakashela izikole, sihlale siqinisekisa ukuthi kukhona utolika okhuluma isiZulu.’
Uthe inhloso wukuthi ngokuqhubeka kwesikhathi kutolikwe incwadi evulekile yokufundisa isayensi yejiyoloji nokuhumusha zonke izimpawu ezikhomba indlela.
UXulu uthe kunezinhlelo ezihlukene zomtapo wolwazi zokweseka isiZulu. ‘Ezinye izimpawu nezinye izinhlelo zokwemukela izitshudeni ezintsha zingesiNgisi nesiZulu. Ngokwesabelo-mali sonyaka wama-2022, kungenzeka kuhunyushwe amavidiyo okuzisiza namavidiyo omtapo wolwazi.’
UDlamini uthe: “UPhiko LwezokuXhumana luhlale kancane kancane lusebenzisa isiZulu emsebenzi walo wezokuxhumana ngokweNqubo Yolimi YeNyuvesi.
‘Ngokubambisana neHhovisi Lokuhlelwa KoLimi kunomsebenzi wokuhumusha iwebhusayithi yeNyuvesi. Wumsebenzi omkhulu ozokwenziwa izigaba.
‘Ngokwamaziko ethu ezindaba, sihlela ukushicilela iNdabaOnline yesiZulu sodwa. Masonto onke izindaba ezinhlanu kwiNdaba zihunyushwa zibe ngesiZulu. IHhovisi Lokuhlelwa KoLimi lenze iqoqo lamatemu awusizo olukhulu kubabhali bethu bangaphandle nababhali bethu abathola amatemu kulona.’
UDlamini wengeze ngokuthi uPhiko LokuXhumana Nabezindaba lugxile ekwenzeni izindlela zokuxhumana ngezilimi ezimbili ezisetshenziswa ngabezokuxhumana nezokukhangisa inyuvesi. ‘Sinobudlelwano neLanga, Isolezwe kanti sisanda kuqala obunye ne-Inanda FM neVuma FM.’
Amagama: wuSinoyolo Mahlasela
Isithombe: Sithunyelwe