
ISifundo soSuku lukaMandela Sigubhe Ukuphucula Umsoco Emphakathini
Click here for English version
I-Water Research Commission (WRC) ibivakashelwe ngumcwaningi wase-UKZN nongomunye wabaqondisi e-Centre for Transformative Agricultural and Food Systems (i-CTAFS) uSolwazi Tafadzwa Mabhaudhi obezokwethula isifundo ngaphansi kwesihloko esithi: Living the Legacy of Nelson Mandela by Ensuring ‘One Hand Can Feed Another’ Through Improving Community Nutrition.
Evula umcimbi woSuku lukaMandela, uDkt Luxon Nhamo we-WRC uthe: ‘Sithanda ukukhumbula imisebenzi yeqhawe lethu uNelson Mandela ngemisebenzi esiyenzayo emiphakathini sisebenzisa ucwaningo.’ Uphinde waqhakambisa ukubaluleka kokusebenzisana phakathi kwe-UKZN ne-WRC ocwaningweni kwezamanzi, ezamandla nokudla nokondliwa komphakathi.
UMabhaudhi, ohlonishwe ngendondo i-Vice-Chancellor’s Research Award e-UKZN ngowezi-2020 ngenxa yemisebenzi yakhe kwezocwaningo nangokuhlonishwa nakwamanye amazwe, uwungoti kwi-ikhofiziyoloji nezobudlelwano bezitshalo nokushintshashintsha kwesimo sezulu. Uphinde agxile nasocwaningweni oluhlanganisa imikhakha ehlukene olubheka ukuguquka kwesimo semvelo kanjalo nomkhakha wezamanzi, amandla nokudla.
Emsebenzini wakhe ngaphansi kwe-CTAFS, uMabhaudhi ubeka eqhulwini ucwaningo nokuthuthukisa okuguqukayo, okuholela okwakhiweni kwenqubomgomo nokuletha ushintsho emiphakathini entulayo. Imisebenzi ye-CTAFS nayo ibiyisekelo sesifundo sakhe sosuku.
‘Lena ngenye yamafilosofi ethu ngokuthi kusho ukuthini ukuhlala emphakathini nokusebenza ngokubambisana ukuqinisekisa uzinzo ekukhiqizweni kokudla,’ kusho yena.
UMabhaudhi ubalule ukunotha kweNingizimu Afrika emkhakheni wokondliwa komphakathi obandakanya amasiko ahlukene nemvelo enothile ukuqinisekisa isimo esihle ukukhiqiza ukudla okunomsoco.
Mayelana nezingqinamba ezingalungile nezithatha isikhathi eside njengokungalingani, ukungasebenzi, ukusweleka kokudla nokungondleki ngendlela, uMabhaudhi ugcizelele ukubaluleka kokubambisana. Uthe ukudla nokutshala yinsika yentuthuko ebonakalayo.
‘Umbono we-CTAFS wukwakha uhlelo lokudla olufanelekile oluthembekile oluncike ekunotheni kwemvelo, amagugu, amasiko nesithunzi sabantu base-Afrika, oluholwa ngabalimi base-Afrika, abacwaningi nabashayimthetho,’ kusho yena.
UMabhaudhi ubalule ukuthi izinhlelo zokukhiqiza zasuka kwezihlukile kwayiwa kwezincane ukuhambisana noshintso emphakathini olufana nokuphucwa umhlaba nokufuduka kwabantu beya ezindaweni ezisemadolobheni, okuholele ekuphazamisekeni kwezinhlaka zomphakathi.
Umsebenzi uyaqhubeka e-UKZN wokucwaninga ukuthi kwenzekani ngokwemvelo uma kubuyiswa izindlela ezibanzi zakudala nezitshalo ebesezashaywa indiva nezingasanakiwe kakhulu, ikakhulu uma sibhekana nenselelo yokushintshashintsha kwesimo sezulu, ukuqinisekisa ukuthi ukudla okunomsoco kuyanela ukuphucula izimpilo zabantu, ikakhulukazi emiphakathini entulayo.
Lolu cwaningo luveze izindawo ezingashintshwa zihambelane nendlela yokukhiqiza ukudla evulelekile, eyonga imvelo futhi eyenza ukuthi abalimi babe seduze namakhasimende abo, ngenhloso yokukhuthaza imiphakathi ukuthi iziqhiqizele ukudla.
Ukufeza lokhu, i-CTAFS ihlose ukwakha izifundo ezixubile nocwaningo oluhlanganisa isayensi nezindlela zendabuko.
UMabhaudhi uzwakalise ithemba ngekusasa nempumelelo encike emnothweni wamasiko nemvelo yase-Afrika ukuletha intuthuko enekusasa emphakathini njengoba abacwaningi bezinikele eqhamukeni nezixazululo eziletha uguquko, nanjengoba izikhungo ziyishiya indlela yomkhakha owodwa zilandela indlela exube imikhakha ehlukene nenokubambisana ukwandisa imikhankaso yabo.
Uphethe inkulumo yakhe ngokukhumbuza izethameli amazwi kaMandela athi: ‘Okubalulekile empilweni akukhona ukuthi siphilile nje. Indaba isekutheni senze muphi umehluko empilweni yabanye abantu oyokhomba ubumqoka bempilo esiyiphilile.’
Amagama: wu-Christine Cuénod
Isithombe: wu-Tony Carnie